ΤΕΙ

Κείμενο

Ρωτάει ο ένας γύφτος τον άλλο: - Πόσα Τ.Ε.Ι. έχει η Ελλάδα; - Αγκράμματο είσαι; Ντώντικα κι μένουν στουν Όλυμπου!

Σχόλια

Α) Δομικά & Γλωσσικά στοιχεία

Στο παρόν ανέκδοτο, χιούμορ προκαλεί η φράση "Αγκράμματο είσαι; Ντώντικα κι μένουν στουν Όλυμπου!", η οποία αποτελεί την ατάκα (punch line) του ανεκδότου, καθώς βρίσκεται στο τέλος του κειμένου και συντελεί στην επανερμηνεία του.

Β) Πολιτισμικές & Διακειμενικές αναφορές

Στο συγκεκριμένο ανέκδοτο το χιούμορ προκύπτει από την ανατροπή μιας σειράς προσδοκιών που αφορούν στην αφομοίωση των Ρομά στην ελληνική κοινωνία. Συγκεκριμένα, ένας Ρομά ρωτάει έναν άλλο πόσα Τ.Ε.Ι έχει η Ελλάδα. Πρόκειται για μία ερώτηση μερικής αγνοίας, καθότι ο ερωτών γνωρίζει ότι η Ελλάδα έχει Τ.Ε.Ι αλλά δε γνωρίζει πόσα τον αριθμό. Μάλιστα, προϋποθέτει ότι ο συνομιλητής του γνωρίζει τη συγκεκριμένη πληροφορία, και για το λόγο αυτό του απευθύνει τη συγκεκριμένη ερώτηση. Ωστόσο, ο ερωτώμενος συγχέει την προφορά του ακρωνυμίου "Τ.Ε.Ι" με αυτή της παρώνυμης λέξης "θεοί", οι οποίες διαφοροποιούνται αφενός ως προς το πρώτο φώνημα (στη μεν λέξη "Τ.Ε.Ι." το πρώτο φώνημα είναι ένα άηχο, οδοντικό, κλειστό σύμφωνο, ενώ στη λέξη "θεοί" το πρώτο φώνημα είναι ένα άηχο, οδοντικό, τριβόμενο σύμφωνο), και αφετέρου ως προς το γραμματικό γένος (η μεν λέξη "Τ.Ε.Ι" είναι ουδέτερη, ενώ η λέξη "θεοί" αρσενική ως προς το γένος). Η σύγχυση αυτή οφείλεται στο ότι το ακρωνύμιο "Τ.Ε.Ι." συνδέεται φωνολογικά με τον τρόπο που οι ομιλητές/τριες της Ρομανί προφέρουν την ελληνική λέξη "θεοί". Λόγω της σύγχυσης αυτής, δεν απαντά στην ερώτηση αυτή αλλά στο πόσους θεούς έχει η Ελλάδα, ενώ θα αναμενόταν μία απάντηση σχετική με τον αριθμό των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Ελλάδας. Ωστόσο, το δεύτερο σκέλος της απάντησης δείχνει ότι ο ίδιος ο Ρομά αντιλαμβάνεται με λανθασμένο τρόπο τη λέξη Τ.Ε.Ι, αγνοώντας προφανώς την ύπαρξή του ακρωνυμίου και τη σημασία του στην Ελληνική γλώσσα. Το χιούμορ πηγάζει από αυτήν την ασυμβατότητα, καθώς και από το γεγονός ότι ο ερωτώμενος αποκαλεί το συνομιλητή του αγράμματο, μιας και εκείνος υποτίθεται ότι δε γνώριζε πόσους θεούς έχει η Ελλάδα. Το δεύτερο σημείο ασυμβατότητας προκύπτει από τον ανεπιτυχή τρόπο προφοράς της απάντησής του, που παραπέμπει στον τρόπο που οι ομιλητές/τριες της Ρομανί μιλούν τα Ελληνικά (Αγκράμματο είσαι; Ντώντικα κι μένουν στουν Όλυμπου!). Στο εκφώνημα αυτό παρατηρείται μείξη της Ελληνικής με τη γλώσσα των Ρομά. Οι γλωσσικές μείξεις της ελληνικής με τη γλώσσα των Ρομά κατά την προφορά του συγκεκριμένου εκφωνήματος επιβεβαιώνουν ότι ο δεύτερος συνομιλητής δεν είναι Έλληνας αλλά Ρομά. Η συνύπαρξη στο ίδιο εκφώνημα στοιχείων από δύο διαφορετικές γλώσσες καθίσταται μη αναμενόμενη και άρα χιουμοριστική, ιδιαίτερα από έναν άνθρωπο που θεωρεί τον εαυτό του εγγράμματο δεδομένου του ότι γνωρίζει μία πληροφορία που άπτεται της ελληνικής μυθολογίας, την οποία κατά την κρίση του δε φέρεται να γνωρίζει ο συνομιλητής του.

Γ) Ιδεολογία & Κριτική ανάγνωση

Οι αποκλίνουσες και ασύμβατες γλωσσικές επιλογές του Ρομά αποκαλύπτουν κυρίαρχες πεποιθήσεις τόσο για τη συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα όσο και για την αποδεκτή γλωσσική χρήση. Ο ομιλητής απεικονίζεται να απομακρύνεται από τη χρήση της μητρικής του γλώσσας στην οποία στερεοτυπικά εντάσσεται και προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την Ελληνική η οποία -στερεοτυπικά πάλι- δεν «του ανήκει». Ωστόσο, το πέρασμα του ομιλητή από τη γλώσσα Ρομά στην Ελληνική δεν κρίνεται ως «επιτυχές», καθώς ο ομιλητής, ενώ κινείται σε περιβάλλοντα όπου η προϋπόθεση της πρότυπης και κυρίαρχης Ελληνικής είναι εντονότατη, δεν αποβάλλει την προφορά της μητρικής του γλώσσας. Η χιουμοριστική αναπαράσταση του τρόπου ομιλίας του υπονομεύει τις γλωσσικές πρακτικές της συγκεκριμένης εθνοτικής ομάδας, στοχοποιώντας την εθνοτική ομάδα των Ρομά ως άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, και επικυρώνοντας την κυριαρχία της πρότυπης Κοινής Νέας Ελληνικής ως της «μοναδικής σωστής» γλώσσας. Με αυτό τον τρόπο προωθείται και αναπαράγεται η ιδεολογία της γλωσσικής και εθνικής ομοιογένειας, ενώ στοχοποιούνται οι μη πρότυπες γλωσσικές επιλογές. Ανέκδοτα όπως το παρόν αναπαράγουν τον κυρίαρχο εθνικό Λόγο της γλωσσικής και εθνικής ομοιογένειας εντός των ορίων του έθνους-κράτους, ενώ επιβάλλουν τη γνώση και την ορθή χρήσης της μοναδικής κυρίαρχης γλώσσας ως υποχρέωση για όσους/ες επιθυμούν να "ενταχθούν" στο ελληνικό κοινωνικό πλαίσιο. Παράλληλα, περιθωριοποιούν και απομονώνουν την εθνοτική ομάδα των Ρομά από την ελληνική κοινότητα και εκπαίδευση και διαιωνίζουν τη στερεοτυπική τους σύνδεση με την αδυναμία προσαρμογής στο ελληνικό πολιτισμικό πλαίσιο και την ελλιπή μόρφωση (πρβλ. αδημοσίευτη πτυχιακή εργασία Ε. Σκούρα).