Βοθρατζής

Κείμενο

Ο Μήτσος ο βοθρατζής ξεκινά με τον βοηθό του τον Γιακουμή για να ξεβουλώσουν έναν βόθρο. Μόλις έφτασαν ο Μήτσος σηκώνει τα μανίκια και βουτάει μέσα στον βόθρο. Σε δυο λεπτά βγάζει το κεφάλι από τα σκατά και λέει στον Γιακουμή: - Φέρε μου το κατσαβίδι. Ξαναπέφτει μέσα. Μετά από λίγο βγάζει το κεφάλι και λέει στον Γιακουμή: - Φέρε την πένσα. Ξαναπέφτει μέσα. Αφού ζήτησε κι αλλά εργαλεία από τον Γιακουμή σε είκοσι λεπτά τελειώνει και βγαίνει από το βόθρο. Όπως σκουπιζόταν γυρίζει στον Γιακουμή και λέει: - Κοίτα κωλόπαιδο να μάθεις γρήγορα τη δουλειά γιατί αλλιώς θα καταντήσεις μια ζωή να δίνεις εργαλεία.

Α) Δομικά & Γλωσσικά στοιχεία

Στο συγκεκριμένο αφηγηματικού τύπου ανέκδοτο το χιούμορ προκαλείται από την ατάκα (punch line) του ανεκδότου "Κοίτα κωλόπαιδο να μάθεις γρήγορα τη δουλειά γιατί αλλιώς θα καταντήσεις μια ζωή να δίνεις εργαλεία", η οποία βρίσκεται στο τέλος του κειμένου και προκαλεί την επανερμηνεία του.

Β) Πολιτισμικές & Διακειμενικές αναφορές

Στο παραπάνω αφηγηματικού τύπου ανέκδοτο, το χιούμορ προκαλείται από την ανατροπή των προσδοκιών μας σχετικά με την αξιολόγηση του επαγγέλματος του βοθρατζή. Στο συγκεκριμένο πολιτισμικό πλαίσιο, το επάγγελμα του βοθρατζή θεωρείται επάγγελμα χαμηλού κοινωνικού κύρους και ως εκ τούτου αξιολογείται αρνητικά. Μάλιστα, ανήκει στην κατηγορία των λιγότερων "αξιόλογων" επαγγελμάτων δεδομένης της απαιτούμενης χειρωνακτικής εργασίας και της επαφής του/της εργαζόμενου/ης με τις ακαθαρσίες που εντοπίζονται στους βόθρους. Στο πλαίσιο αυτό, οι αναγνώστες/τριες θα ανέμεναν ο βοθρατζής να αξιολογήσει το επάγγελμά του ως κατώτερο από αυτό του βοηθού που δίνει εργαλεία, μιας και το δεύτερο είναι λιγότερο κοπιώδες και μάλιστα δεν απαιτεί την επαφή με το περιεχόμενο των βόθρων. Ωστόσο, η νουθεσία του βοθρατζή προς το μαθητευόμενο βοηθό του ανατρέπει αυτήν την προσδοκία, καθότι παρουσιάζει το επάγγελμα του βοθρατζή ως πιο αξιόλογο σε σχέση με αυτό του βοηθού. Σε αυτό συνηγορεί και το ρήμα 'θα καταντήσεις', το σημασιολογικό περιεχόμενο του οποίου υποδηλώνει ότι ο βοηθός θα βρεθεί σε μία άσχημη και αναξιοπρεπή κατάσταση, αν παραμείνει βοηθός και δε μάθει τη δουλεία του βοθρατζή. Ακόμη, το υπόρρητο νόημα ότι η δουλεία του βοθρατζή απαιτεί μαθητεία και ειδική γνώση προκαλεί περαιτέρω γέλιο και χιούμορ, καθότι αντιβαίνει στις προσδοκίες μας.

Γ) Ιδεολογία & Κριτική ανάγνωση

Οι μη αναμενόμενες αυτές συνθήκες στοχοποιούν χιουμοριστικά το βοθρατζή που περιβάλει το επάγγελμά του με μη αναμενόμενο κύρος, και έτσι αναπαράγει την ιδεολογική διάκριση των επαγγελμάτων σε επαγγέλματα υψηλού και χαμηλού γοήτρου. Το ανέκδοτο αυτό, λοιπόν, φέρει ιδεολογικό φορτίο, καθότι στιγματίζει τον ίδιο το βοθρατζή του κειμένου αλλά και όλα τα μέλη της κατηγορίας αυτής ως λιγότερο αξιόλογα σε σχέση με αυτούς/ές που καταπιάνονται με πνευματικού και όχι χειρωνακτικού τύπου εργασίες. Η ουσιοκρατική αυτή διάκριση που αναπαράγεται εδώ προωθεί και ενισχύει την ιδεολογία σύμφωνα με την οποία τα πνευματικά επαγγέλματα χαρίζουν κύρος και γόητρο σε όσους/ες τα ασκούν, και έτσι αποτελούν την εργασιακή νόρμα προς την οποία πρέπει όλοι/ες να συμμορφωθούν. Αντίθετα, εκείνοι/ες που καταπιάνονται με χειρωνακτικού τύπου εργασίες θεωρούνται αποκλίνοντες από τη νόρμα και ως εκ τούτου απροσάρμοστοι/ες και αστείοι/ες.