Αφγανοί

Κείμενο

Δύο Αφγανοί, που είχαν χαθεί για πολύ καιρό μετά από το «πέρασμά» τους από τον Έβρο, συναντιούνται τυχαία σε κεντρικό… δρόμο της Αθήνας. Ο πρώτος ντυμένος σαν πρίγκιπας, κατεβαίνει από μια Μερσεντάρα τελευταίο μοντέλο. Ο δεύτερος, κακομοίρης, κρατώντας στα χέρια ένα πακέτο κάλτσες που προσπαθούσε να πουλήσει, λέει στον φίλο του: «Βλέπω καλοπερνάς! Τι δουλειά κάνεις και τα κονομάς;» «Ζητιανεύω στο μετρό». «Μη μου λες. Και βγάζεις τόσα πολλά;» «Σίγουρα. Δοκίμασέ το και συ! Κάθισε κοντά στα εκδοτήρια εισιτηρίων με μια πινακίδα, και θα δεις!» Μετά από κάνα δυό μέρες, ο ταλαίπωρος, ξαναβλέπει τον πλούσιο φίλο του. «Α ρε Ahmed, με δούλεψες», του λέει. «Σε δυο μέρες, όλα κι όλα μάζεψα 1 ευρώ, αν και στην πινακίδα είχα γράψει: «Είμαι χωρίς δουλειά, η γυναίκα μου είναι άρρωστη και τα τρία παιδιά μου πεινάνε!» «Μη λες βλακείες» – του απαντά ο Ahmed- «κοίταξε τι μάζεψα εγώ σε δύο ημέρες…» και του ανοίγει μια μεγάλη τσάντα γεμάτη με δεκάευρα. «Δεν είναι δυνατόν» - λέει ο άλλος απορημένος «Τι έγραφες στην πινακίδα;» «Μου λείπουν μόνο 10 Ευρώ για το εισιτήριο να γυρίσω στο Αφγανιστάν».

Σχόλια

Α) Δομικά & Γλωσσικά στοιχεία

Στο παρόν αφηγηματικού τύπου ανέκδοτο το χιούμορ προκαλείται αρχικά από τις χιουμοριστικές φράσεις (jab lines): «Ο πρώτος ντυμένος σαν πρίγκιπας, κατεβαίνει απο μια Μερσεντάρα τελευταίο μοντέλο» και «Ζητιανεύω στο μετρό». Ωστόσο, πιο έντονο χιούμορ προκαλεί η φράση «Μου λείπουν μόνο 10 Ευρώ για το εισιτήριο να γυρίσω στο Αφγανιστάν», η οποία αποτελεί την ατάκα (punch line) του ανεκδότου, καθώς βρίσκεται στο τέλος του κειμένου και συντελεί στην επανερμηνεία του.

Β) Πολιτισμικές & Διακειμενικές αναφορές

Το χιούμορ που επιδιώκει να πετύχει το συγκεκριμένο ανέκδοτο προκύπτει από την ανατροπή μιας σειράς προσδοκιών σε σχέση με το φαινόμενο της επαιτείας. Ειδικότερα, ο/η αποδέκτης/τρια του κειμένου θα ανέμενε κάποιο άτομο να εξωθείται στην επαιτεία από απόλυτη ανάγκη επιβίωσης. Αντίθετα, οι χαρακτήρες του συγκεκριμένου ανέκδοτου αντιμετωπίζουν την επαιτεία ως επιχειρηματική δραστηριότητα («Βλέπω καλοπερνάς! Τι δουλειά κάνεις και τα κονομάς;», «Ζητιανεύω στο μετρό»). Η ασύμβατη αυτή συμπεριφορά τους υπογραμμίζεται και από το γεγονός ότι ο Αhmed πλουτίζει μέσω της επαιτείας (Ο πρώτος ντυμένος σαν πρίγκιπας, κατεβαίνει απο μια Μερσεντάρα τελευταίο μοντέλο.), ενώ το αναμενόμενο θα ήταν κάποιος/α που ζητιανεύει να μην είναι ή/και να μην γίνει πλούσιος. Στο πλαίσιο αυτό, ασυμβατότητα προκαλεί και ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η επαιτεία, καθώς ο Αhmed ζητιανεύει επικαλούμενος την πρόθεσή του να επιστρέψει στην χώρα καταγωγής του («Μου λείπουν μόνο 10 Ευρώ για το εισιτήριο να γυρίσω στο Αφγανιστάν»), ενώ συνήθως οι επαίτες επικαλούνται μια σειρά από σοβαρά προβλήματα (π.χ. υγείας). Μάλιστα, η πρόθεση επιστροφής του στο Αφγανιστάν αναπαριστάνεται να είναι το καθοριστικό στοιχείο που κινητοποιεί και ενισχύει την προθυμία των Ελλήνων να τον βοηθήσουν, ενώ στην άλλη περίπτωση εμφανίζονται να είναι αδιάφοροι ή/και να θεωρούν ότι οι λόγοι επαιτείας που επικαλείται ο ζητιάνος είναι ψευδείς, αναληθείς και ανέντιμοι. Ουσιαστικά, στην περίπτωση του Αhmed οι Έλληνες κινητοποιούνται να τον στηρίξουν οικονομικά όχι λόγω της συμπόνιας και της ελεημοσύνης τους, αλλά λόγω της έντονης επιθυμίας τους να φύγουν οι μετανάστες/τριες από τη χώρα τους.

Γ) Ιδεολογία & Κριτική Ανάγνωση

Οι παραπάνω μη αναμενόμενες συνθήκες της ιστορίας περιέχουν παραδοχές με έντονα στοιχεία ρατσισμού και εχθρικής ρητορικής προς τους μετανάστες/πρόσφυγες. Έχοντας ρίζες στην καχυποψία απέναντι στους επαίτες, η ιστορία επιχειρεί να συνδέσει την ανειλικρινή επαιτεία με τους μετανάστες, προτρέποντας ουσιαστικά σε μια εκτεταμένη αμφισβήτηση της προσωπικής ιστορίας του κάθε μετανάστη (βλ. και τα εισαγωγικά στη λέξη "πέρασμα" στην αρχή, που παραπέμπουν σε παράνομη είσοδο στη χώρα). Μέσα από την τελική ανατροπή-ατάκα φαίνεται ότι μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού πληθυσμού έχει έντονη επιθυμία για τη φυγή των μεταναστών/τριών και την επιστροφή στη χώρα καταγωγής τους. Έτσι, το ανέκδοτο προσπαθεί να δημιουργήσει την αίσθηση ότι αυτή η ρατσιστική και εχθρική στάση του κόσμου είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και έντονη και πιθανόν να υφίσταται σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ όσο φαίνεται. Μάλιστα, μέσα από τον τρόπο με τον οποίο οικοδομείται ο Αhmed, ως ένας «ανειλικρινής και εύπορος επαγγελματίας» επαίτης, επιδιώκεται η ενίσχυση και δικαιολόγηση της αρνητικής στάσης του πλειονοτικού ελληνικού πληθυσμού και εμμέσως προωθείται η ιδεολογία της εθνικής ομοιογένειας.