Δημοσιογραφία

Κείμενο

Στο ετήσιο συνέδριο αθλητικών δημοσιογράφων παρευρίσκονται οι σημαντικότεροι δημοσιογράφοι από όλες τις αθλητικές εφημερίδες της χώρας. Έξω από το συνέδριο σε ένα πάρκο ένα παιδάκι παίζει αμέριμνο όταν ξαφνικά πετάγεται ένα Rotwailer από έναν θάμνο και το γραπώνει από το λαιμό έτοιμο να το σκοτώσει. Ξαφνικά ένα παλικάρι πετάγεται από το πουθενά, πιάνει το τεράστιο σκυλί από το σβέρκο και με μία κίνηση καράτε του σπάει τον αυχένα. Όλοι οι δημοσιογράφοι είδαν τη σκηνή και έκπληκτοι βγαίνουν να μιλήσουν στο παλικάρι. Πετάγεται όμως ο δημοσιογράφος από το DERBY και λέει: - Μεγάλε, αυτό που έκανες θα είναι αύριο σε όλες τις εφημερίδες. Στο αυριανό μας πρωτοσέλιδο θα γράψουμε: «ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ ΒΑΖΕΛΟΣ ΣΩΖΕΙ ΑΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟ ΠΑΙΔΑΚΙ ΑΠΟ ΛΥΣΣΑΣΜΕΝΟ ΚΤΗΝΟΣ.» - Μα δεν είμαι Παναθηναϊκός, λέει το παλικάρι. - Εντάξει, τότε θα γράψουμε: «ΑΦΟΒΟ ΧΑΝΟΥΜΙ ΣΩΖΕΙ ΠΑΙΔΑKΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΤΡΕΛΟΥ ΣKΥΛΙΟΥ». - Μα ούτε ΑΕK είμαι, λέει το παλικάρι. - Καλά και τι ομάδα είσαι; ρωτάει ο δημοσιογράφος από το DERBY. - Είμαι Ολυμπιακός. Οπότε την επόμενη μέρα ο τίτλος ήταν: «ΓΑΥΡΟΣ ΑΡΧΙΔΙ ΔΟΛΟΦΟΝΕΙ ΑΝΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΟ ΟΙKΟΓΕΝΕΙΑKΟ KΑΤΟΙKΙΔΙΟ ΖΩΑKΙ».

Σχόλια

Α) Δομικά & Γλωσσικά στοιχεία

Στο παρόν αφηγηματικό ανέκδοτο το χιούμορ προκαλείται από τους τρεις ενδεχόμενους τίτλους της αθλητικής εφημερίδας Derbi. Αρχικά, οι δύο τίτλοι: «ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ ΒΑΖΕΛΟΣ ΣΩΖΕΙ ΑΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟ ΠΑΙΔΑΚΙ ΑΠΟ ΛΥΣΣΑΣΜΕΝΟ ΚΤΗΝΟΣ» και «ΑΦΟΒΟ ΧΑΝΟΥΜΙ ΣΩΖΕΙ ΠΑΙΔΑKΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΤΡΕΛΟΥ ΣKΥΛΙΟΥ» αποτελούν χιουμοριστικές φράσεις (jab lines). Ωστόσο, πιο έντονο χιούμορ προκαλεί ο τελικός τίτλος που επελέγη την επόμενη μέρα για τη συγκεκριμένη είδηση: «ΓΑΥΡΟΣ ΑΡΧΙΔΙ ΔΟΛΟΦΟΝΕΙ ΑΝΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΟ ΟΙKΟΓΕΝΕΙΑKΟ KΑΤΟΙKΙΔΙΟ ΖΩΑKΙ». Ο τίτλος αυτός αποτελεί την ατάκα (punch line) του ανεκδότου, καθώς βρίσκεται στο τέλος του κειμένου και συντελεί στην επανερμηνεία του.

Β) Πολιτισμικές & Διακειμενικές αναφορές

Στο συγκεκριμένο ανέκδοτο το χιούμορ προκύπτει από την ανατροπή μιας σειράς προσδοκιών σχετικά με τον τρόπο που πρέπει να παρουσιάζονται τα ειδησεογραφικά γεγονότα και ιδιαίτερα οι τίτλοι των γεγονότων. Στο κείμενο αυτό στιγματίζεται χιουμοριστικά το γεγονός ότι ο δημοσιογράφος παρουσιάζει την ίδια είδηση με διαφορετικού τύπου αξιολογική φόρτιση ανάλογα με την οπαδική ταυτότητα του ατόμου που εμπλέκεται στο συμβάν. Ειδικότερα, η ομάδα που υποστηρίζει κάθε αθλητικογράφος και τα αθλητικά συμφέροντα που εξυπηρετεί η εφημερίδα στην οποία εργάζεται φαίνεται ότι καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται οι τίτλοι των αθλητικών ειδησεογραφικών κειμένων και τον τρόπο με τον οποίο οικοδομούνται και παρουσιάζονται τα ίδια τα γεγονότα.

Αρχικά, ο δημοσιογράφος της αθλητικής εφημερίδας όντας σίγουρος ότι το άτομο που έσωσε το παιδί από το δάγκωμα του σκύλου ήταν οπαδός του Παναθηναϊκού δηλώνει ότι ο αυριανός τίτλος στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας θα ήταν: «ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ ΒΑΖΕΛΟΣ ΣΩΖΕΙ ΑΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟ ΠΑΙΔΑΚΙ ΑΠΟ ΛΥΣΣΑΣΜΕΝΟ ΚΤΗΝΟΣ.» Μέσα από τον συγκεκριμένο τίτλο του δημοσιεύματος δηλώνεται εμφανώς η οπαδική ταυτότητα του ατόμου που έσωσε το παιδί. Σε μια προσπάθεια ηρωοποιημένης κατασκευής του ατόμου αυτού ο συντάκτης του τίτλου προβαίνει σε μια σειρά από αξιολογικά σχόλια: πρώτον, χαρακτηρίζει θετικά τον οπαδό του Παναθηναϊκού ως «ατρόμητο», το παιδάκι ως «απροστάτευτο» και το σκύλο που επιτέθηκε ως «λυσσασμένο κτήνος». Με αυτόν τον τρόπο, ουσιαστικά υμνείται ο οπαδός του Παναθηναϊκού και κατ’ επέκταση το σύνολο των οπαδών της συγκεκριμένης ομάδας και ο ίδιος ο Παναθηναϊκός.

Όταν το άτομο που έσωσε το παιδί δήλωσε ότι δεν υποστηρίζει τη συγκεκριμένη ομάδα, o δημοσιογράφος θεώρησε ως αυτονόητο ότι πρόκειται για οπαδό της ΑΕΚ και προτείνει τον τίτλο: «ΑΦΟΒΟ ΧΑΝΟΥΜΙ ΣΩΖΕΙ ΠΑΙΔΑKΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΤΡΕΛΟΥ ΣKΥΛΙΟΥ». Και μέσα από τον συγκεκριμένο τίτλο ο δημοσιογράφος θεωρεί ως σημαντικό τον προσδιορισμό της οπαδικής ταυτότητας του ατόμου που έσωσε το παιδί. Μολονότι και στον τίτλο αυτό εντοπίζονται θετικές αξιολογήσεις για την κίνηση του οπαδού, οι αξιολογήσεις αυτές είναι εμφανώς πιο μετριασμένες σε σχέση με τον πρώτο τίτλο. Ουσιαστικά, μέσα από τον τίτλο αυτό φαίνεται μια μετριοπαθής στάση απέναντι στον οπαδό της ΑΕΚ και κατ’ επέκταση στο σύνολο των οπαδών της ομάδας αυτής, υπονοώντας εμμέσως ότι η ΑΕΚ δεν αποτελεί απειλή για την εξέλιξη της ομάδας του Παναθηναϊκού.

Η ανατροπή των προσδοκιών έρχεται με την πλήρη αλλαγή της στάσης του αθλητικού δημοσιογράφου όταν αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για οπαδό του Ολυμπιακού («ΓΑΥΡΟΣ ΑΡΧΙΔΙ ΔΟΛΟΦΟΝΕΙ ΑΝΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΟ ΟΙKΟΓΕΝΕΙΑKΟ KΑΤΟΙKΙΔΙΟ ΖΩΑKΙ»). Στην περίπτωση αυτή ο αθλητικογράφος αξιολογεί αρνητικά την κίνηση του συγκεκριμένου ατόμου αποδίδοντάς του υβριστικούς χαρακτηρισμούς («ΑΡΧΙΔΙ») και δηλώντας ότι πρόκειται για δολοφόνο. Μάλιστα, στον τελευταίο τίτλο είναι εμφανής η αλλαγή της στάσης του αθλητικογράφου και απέναντι στο σκυλί το οποίο πλέον χαρακτηρίζει ως «ΑΝΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΟ ΟΙKΟΓΕΝΕΙΑKΟ KΑΤΟΙKΙΔΙΟ ΖΩΑKΙ». Μέσα από τον τίτλο αυτό ουσιαστικά προβάλλεται εμφανώς η αρνητική και επιθετική στάση του δημοσιογράφου προς τον οπαδό του Ολυμπιακού και κατ’ επέκταση προς το σύνολο των οπαδών της συγκεκριμένης ομάδας.

Το Derby αποτελεί μια εφημερίδα που υποστηρίζει την ομάδα του Παναθηναϊκού και απευθύνεται σε οπαδούς της συγκεκριμένης ομάδας. Ως εκ τούτου, ο δημοσιογράφος ευθυγραμμιζόμενος με την εκδοτική γραμμή της εφημερίδας προσπαθεί να προωθήσει τον Παναθηναϊκό και τους οπαδούς του ακόμα και μέσω μιας είδησης η οποία δεν σχετίζεται άμεσα με την οπαδική ταυτότητα του ατόμου που εμπλέκεται στο συγκεκριμένο γεγονός. Ουσιαστικά, για το συγκεκριμένο γεγονός δεν ήταν καν απαραίτητη και αξιομνημόνευτη η αναφορά στην οπαδική ταυτότητα του ατόμου που έσωσε το παιδί από το δάγκωμα του σκύλου. Ωστόσο, ο δημοσιογράφος κατασκευάζει τον τίτλο του αθλητικού ειδησεογραφικού κειμένου με τέτοιο τρόπο ώστε να προβάλλει συγκεκριμένες αξιολογήσεις τόσο για τους οπαδούς του Παναθηναϊκού όσο για τους οπαδούς αντίπαλων αθλητικών ομάδων και ιδιαίτερα του Ολυμπιακού.

Γ) Ιδεολογία & Κριτική Ανάγνωση

Οι αποκλίνοντες, ασύμβατοι και χιουμοριστικά στιγματισμένοι τίτλοι που επιλέγει ως πρωτοσέλιδο ο αθλητικογράφος αναδεικνύουν συγκεκριμένες ιδεολογίες και πεποιθήσεις σχετικά με την ειδησεογραφία και τις ιδεολογίες που αυτή προωθεί, και εν προκειμένω την αθλητική ειδησεογραφία και τις οπαδικές ιδεολογίες που αυτή ενισχύει. Τα ειδησεογραφικά κείμενα εντάσσονται στο θεσμό των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και έχουν την εξουσία να επηρεάζουν και σε μεγάλο βαθμό να καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο το κοινό προσλαμβάνει την πραγματικότητα. Τέτοιου είδους κείμενα μέσω της δημοσιογραφικής διαμεσολάβησης (ανα)κατασκευάζουν και προκρίνουν ορισμένες αναπαραστάσεις της κοινωνικής πραγματικότητας, καθοδηγώντας με αυτό τον τρόπο το αναγνωστικό κοινό προς ένα συγκεκριμένο τρόπο πρόσληψης της επικαιρότητας. Επομένως, η ειδησεογραφία στρατηγικά αναπαράγει και προωθεί συγκεκριμένες ιδεολογίες, συντηρώντας σχέσεις χειραγώγησης μεταξύ του θεσμού των Μ.Μ.Ε και του αναγνωστικού κοινού. Ειδικότερα η αθλητική ειδησεογραφία φαίνεται ότι συχνά κατασκευάζει τα αθλητικά γεγονότα με τέτοιο τρόπο ώστε να ενισχύσει συγκεκριμένες αθλητικές ομάδες, συγκεκριμένους οπαδούς και συγκεκριμένες ιδεολογίες γύρω από τις αθλητικές ομάδες και τους οπαδούς τους. Το ανέκδοτο αυτό εμμέσως αναδεικνύει ότι η αθλητική δημοσιογραφία μέσα από τον τρόπο που παρουσιάζει και κατασκευάζει τα αθλητικά γεγονότα, ουσιαστικά προωθεί και ενισχύει τον οπαδικό φανατισμό και την αθλητική βία στα γήπεδα.