Θρησκεία: Ανέκδοτο
Δομικά και Γλωσσικά στοιχεία
- Υπάρχουν φράσεις οι οποίες νομίζετε ότι προκαλούν χιούμορ; Αν ναι, ποιες είναι αυτές;
- Οι χιουμοριστικές φράσεις από ποια άτομα λέγονται και σε βάρος ποιου ατόμου προκαλείται το γέλιο;
Πολιτισμικές και Διακειμενικές αναφορές
- Πώς αξιολογείτε τη συμπεριφορά του πελάτη στο κατάστημα εκκλησιαστικών ειδών;
- Ποιες προσδοκίες ανατρέπονται και ποιες συμπεριφορές θεωρούνται αναμενόμενες στη συγκεκριμένη περίσταση επικοινωνίας;
- Πώς θα μπορούσατε να φανταστείτε ένα άτομο που επισκέπτεται ένα κατάστημα εκκλησιαστικών ειδών; Γιατί φαντάζεστε έτσι το συγκεκριμένο άτομο;
- Πιστεύετε ότι το ανέκδοτο αυτό θα προκαλούσε γέλιο αν το έλεγε κάποιος/α σε διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο (π.χ. σε διαφορετικό κατάστημα); Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
Παράλληλα Κείμενα
Κάντε σύγκριση του παραπάνω ανεκδότου με το ακόλουθο ανέκδοτο ("Θεία λειτουργία"):
Κείμενο
|
Στο μικρό χωριό, την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου αναλαμβάνει o καινούριος παπάς. Επειδή έχει τρακ, ο παλιός τον συμβουλεύει, πριν αρχίσει τη θεία λειτουργία να πιει λιγάκι από το νάμα, (ξέρετε, το κρασί από τo οποίο φτιάχνεται η θεία κοινωνία) και θα είναι εντάξει. Πράγματι, ο νέος το δοκιμάζει αλλά επειδή είναι γλυκόπιοτο κατεβάζει ολόκληρο το απόθεμα. Αφού τελειώνει τη λειτουργία, ρωτάει τον παλιό: -Πώς τα πήγα; -Κοίτα, αν εξαιρέσεις μερικά λαθάκια, τα πήγες πολύ καλά. -Δηλαδή τι λαθάκια; -Να, πρώτα πρώτα ο Αρχάγγελος είπε στην Παρθένο ‘Χαίρε κεχαριτωμένη’, όχι ‘Γεια σου πιπίνι’. Το Χριστό μας Τον σταυρώσανε, δεν Τον σφάξανε μπαμπέσικα μια νύχτα χωρίς φεγγάρι. Ο Ιούδας ήταν προδότης, όχι ‘σκατορουφιάνος του κερατά’ που είπες εσύ στους χριστιανούς. Ο Χριστός μας είπε στον Πέτρο ότι ‘πριν αλέκτωρ λαλήσει τρις, θα με αρνηθείς’, δεν του είπε ‘Μέχρι να λαλήσουν τα κοκόρια θα μ' έχεις γράψει στ' αρχίδια σου’. Τις σκάλες του άμβωνα τις κατεβαίνουμε κανονικά, όχι τσουλήθρα στο κάγκελο. Και τέλος, την λειτουργία την τελειώνουμε με ‘Αμήν’, όχι με ‘Ολέ!’ |
Σχόλια
Α) Δομικά & Γλωσσικά στοιχεία
Στο παραπάνω αφηγηματικού τύπου ανέκδοτο το χιούμορ προκαλείται από τις εξής χιουμοριστικές φράσεις (jab lines):
- "Πρώτα πρώτα ο Αρχάγγελος είπε στην Παρθένο ‘Χαίρε κεχαριτωμένη’, όχι ‘Γεια σου πιπίνι’"
- "Το Χριστό μας Τον σταυρώσανε, δεν Τον σφάξανε μπαμπέσικα μια νύχτα χωρίς φεγγάρι"
- "Ο Ιούδας ήταν προδότης, όχι ‘σκατορουφιάνος του κερατά’ που είπες εσύ στους χριστιανούς"
- "Ο Χριστός μας είπε στον Πέτρο ότι ‘πριν αλέκτωρ λαλήσει τρις, θα με αρνηθείς’, δεν του είπε ‘Μέχρι να λαλήσουν τα κοκόρια θα μ' έχεις γράψει στ' αρχίδια σου’"
- "Τις σκάλες του άμβωνα τις κατεβαίνουμε κανονικά, όχι τσουλήθρα στο κάγκελο"
Τέλος, χιούμορ προκαλείται και από την ατάκα (punch line) του ανεκδότου: "την λειτουργία την τελειώνουμε με ‘Αμήν’, όχι με ‘Ολέ!’"
Β) Πολιτισμικές & Διακειμενικές αναφορές
Στο παρόν ανέκδοτο το χιούμορ πηγάζει από μία σειρά ανατροπών που συνδέονται με την συμπεριφορά του καινούριου παπά κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του Δεκαπενταύγουστου. Κατόπιν προτροπής του προκατόχου του, ο καινούριος παπάς του χωριού παροτρύνεται να καταναλώσει λίγο κρασί προτού ξεκινήσει τη θεία λειτουργία, προκειμένου να καταπολεμήσει το άγχος του. Ωστόσο, ο ίδιος δεν αρκείται σε μία γουλιά αλλά καταναλώνει όλο το απόθεμα, με αποτέλεσμα να περιέλθει σε κατάσταση μέθης. Η κατάσταση αυτή, όπως φαίνεται, προκαλεί μία σειρά από ανατροπές στην ιστορία που σχετίζονται με τη συμπεριφορά του παπά. Τόσο στις χιουμοριστικές φράσεις όσο και στην ατάκα του ανεκδότου ο παπάς δε χρησιμοποιεί την αρχαιοπρεπή γλώσσα και το επίσημο ύφος που προβλέπονται από το ρόλο του ως ιερωμένου της ορθόδοξης/καθολικής εκκλησίας στο παρόν κοινωνικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται να χρησιμοποιεί λέξεις και φράσεις της δημοτικής, καθομιλουμένης γλώσσας(π.χ. μέχρι να λαλήσουν τα κοκόρια), βωμολοχίες (π.χ. θα με έχεις γράψει στ' αρχίδια σου, σκατορουφιάνους), λέξεις με σεξουαλικές συνδηλώσεις (π.χ. πιπίνι) και ανεπίσημο, λαϊκό ύφος (π.χ. Τον σφάξανε μπαμπέσικα). Τέλος, η ασυμβατότητα έγκειται και στο επιφώνημα που χρησιμοποιεί στην κατακλείδα του μυστηρίου. Ενώ είθισται και επιβάλλεται από το θρησκευτικό πρωτόκολλο να ολοκληρώνονται οι θείες λειτουργίες με το επιφώνμημα 'Αμήν', ο εν λόγω παπάς προέβη στη μη αναμενόμενη χρήση του επιφωνήματος 'Ολέ', το οποίο εντοπίζεται συνήθως σε ανεπίσημα εορταστικά συμφραστικά πλαίσια.
Γ) Ιδεολογία & Κριτική ανάγνωση
Οι ανωτέρω μη προσδοκόμενες συνθήκες της ιστορίας στιγματίζουν χιουμοριστικά τον παπά λόγω της απόκλισής του από την καθώς πρέπει, ευσεβή συμπεριφορά και τη χρήση της αρχαιοπρεπούς, καθαρεύουσας γλώσσας και του υψηλού ύφους που προβλέπει ο ρόλος του. Με αυτόν τον τρόπο, η πρέπουσα αυτή συμπεριφορά που ορίζεται από τη χριστιανική φιλοσοφία και το αρχαιοπρεπές γλωσσικό ύφος που αναμένεται στο πλαίσιο αυτό προβάλλονται ως η νόρμα την οποία καλείται να ακολουθεί όποιος/α επιθυμεί να επιτελέσει το ρόλο του παπά. Όποιος/α αποκλίνει από το πρότυπο αυτό στοχοποιείται χιουμοριστικά και υφίσταται αποκλεισμό. Ανέκδοτα όπως αυτό φαίνεται λοιπόν ότι φέρουν ιδεολογικό φορτίο, καθότι αναπαράγουν τα πρότυπα της χριστιανικής ηθικής και την ιδεολογική υπεροχή της αρχαιοπρεπούς γλώσσας και του υψηλού/επίσημου ύφους.
o Ποια κοινά και ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στον τρόπο που αναπαρίσταται ο πελάτης του καταστήματος εκκλησιαστικών ειδών στο πρώτο ανέκδοτο και ο καινούριος παπάς στο δεύτερο ανέκδοτο; o Ποια άτομα στοχοποιούνται χιουμοριστικά στα παραπάνω κείμενα; Γιατί; • Εντοπίστε και φέρτε στην τάξη κείμενα (π.χ. ανέκδοτα, τηλεοπτικά αποσπάσματα) στα οποία η θρησκευτική ταυτότητα των ομιλητών/ριών να αναπαρίσταται ότι συνδέεται με τον τρόπο ομιλίας/συμπεριφοράς τους. Στη συνέχεια, συζητήστε στην τάξη: o τις ομοιότητες και τις διαφορές των κειμένων αυτών. o πώς αξιολογούνται οι συγκεκριμένοι/ες ομιλητές/τριες. Και γιατί; o αν στοχοποιούνται χιουμοριστικά τα άτομα αυτά. Αν ναι, από πού προκύπτουν οι ασυμβατότητες της χιουμοριστικής στοχοποίησής τους; Γ) Ιδεολογία και Κριτική Ανάγνωση • Για ποιον λόγο και με ποιον σκοπό έχει δημιουργηθεί το συγκεκριμένο ανέκδοτο; • Ποιες απόψεις κρύβονται πίσω από τις χιουμοριστικές αντιδράσεις όλων όσοι/ες αναπαράγουν το συγκεκριμένο ανέκδοτο; • Τι είδους πρότυπα προωθούνται μέσω της χιουμοριστικής στοχοποίησης του ομιλητή; • Ποιοι θεσμοί ενισχύονται από την χιουμοριστική στοχοποίηση του ομιλητή;
Δ) Αναπλαισιωμένη παραγωγή λόγου Δημιουργήστε μία γελοιογραφία, στην οποία να στιγματίζεται χιουμοριστικά κάποιος/α που επιδεικνύει υπερβάλλοντα σεβασμό προς τα θεία και όχι κάποιος/α που θεωρείται βλάσφημος.