Λογοπαίγνια

Από το λεξικό γλωσσολογικών όρων Λογοπαίγνια έχουμε όταν ο/η ομιλητής/τρια επαναλαμβάνει (ή παραλλάσσει) πλήρως ή μερικώς στοιχεία που έχουν προηγηθεί στον λόγο του/της (π.χ. ήχους, συντακτικά σχήματα, σημασίες) ή λιγότερο ή περισσότερο παγιωμένες εκφράσεις που βρίσκονται σε ευρεία κυκλοφορία, με στόχο να τους προσδώσει διαφορετικό νόημα.

Παραδείγματα

1. Λογοπαίγνια που βασίζονται στην πολυσημία μίας λέξης

- Ευριπίδη βγήκες χτες;

- Άσε κάτσαμε μέχρι αργά και τα πίναμε με τον Αισχύλο και με το Σοφοκλή

- Πω ρε φίλε είστε τραγικοί!

(τραγικοί ποιητές / "για κλάματα")

2. Λογοπαίγνια που βασίζονται σε (πλήρη) ομόφωνα (λέξεις/εκφράσεις που ακούγονται το ίδιο)

- Τι κολόνια φοράς Ερμή;

- Μπος

- Εσύ Δία;

- Μπος κι εγώ.

- Εσύ Απόλλωνα;

- Μπος

- Όλοι Μπος! (/ Όλυμπος)

3. Λογοπαίγνια που βασίζονται σε μερική ομοφωνία (ακούγονται περίπου ίδια) ή ομοιοκαταληξία

(α)

- Το κινητό αυτό έχει μικρή κάμερα και χωράει μόνο δύο τραγούδια

- Το γνωστό καμερούλα μια σταλιά 2 Mp3 ( / καμαρούλα μια σταλιά δύο επί τρία)

(β)

- Που πάνε οι ντελιβεράδες όταν πεθαίνουν;

- Στη γη της παραγγελίας (/επαγγελίας)

4. Συμφυρμοί (blends)

- Τι θα πάρουμε αν αναμείξουμε έναν που λέει μπούρδες με ένα καλαμάρι;

- Ένα σαχλαμάρι

5. Διακλαδωμένα μονοπάτια (garden path)

Σε τέτοια παραδείγματα, οι αναγνώστες-τριες/ακροατές-τριες οδηγούνται αρχικά σε μία λογική αλλά λανθασμένη ερμηνεία μιας πρότασης πριν την ολοκλήρωση του κειμένου (λανθασμένο "μονοπάτι"), την οποία ύστερα αναθεωρούν όταν ολοκληρώνεται η πρόσληψη του κειμένου (επιστροφή στο "σωστό μονοπάτι")

- Πήγα σπίτι πτώμα από τη δουλειά...αύριο θα το ξαναπάω πίσω γιατί μυρίζει

Το "λανθασμένο μονοπάτι"/λογική ερμηνεία είναι ότι το "πτώμα" αποτελεί μεταφορική έκφραση με την έννοια "κουρασμένος-η", ερμηνεία που ενισχύεται από την έκφραση "από τη δουλειά" (=αιτία της κούρασης). Η δεύτερη πρόταση όμως οδηγεί στην επανερμηνεία του "πτώμα" ως αντικειμένου του ρήματος "πήγα" και άρα ως κυριολεκτικής χρήσης της λέξης. Το χιούμορ δημιουργείται από την έκπληξη που προκαλεί αυτή η δεύτερη και εντελώς απίθανη ερμηνεία της έκφρασης "πτώμα από τη δουλειά"