Μάρκος Βασιλιάς

Απόσπασμα (βίντεο)

Επεισόδιο από την τηλεοπτική σειρά Οι Βασιλιάδες

Κείμενο

Περίσταση: Η πάμπλουτη Ευγενία Παλαιολόγου αναγγέλλει στο προσωπικό της εταιρείας της ότι τη θέση του προέδρου αναλαμβάνει ο Μάρκος Βασιλιάς (ΜΒ), ο οποίος καλείται να απευθύνει έναν σύντομο χαιρετισμό. Κατά την είσοδό του στην αίθουσα συνοδεύεται από αρκετά μέλη της οικογένειάς του, όπως ο γιος του Αλέξης (ΑΒ) και η αδερφή του Λίζα (ΛΒ).

1) ΕΠ: Κυρίες και κύριοι σας παρουσιάζω (.) τον κύριο Μάρκο Βασιλιά. ((Με γέλια, έντονο θόρυβο και πανηγυρισμούς μπαίνει ο Μάρκος Βασιλιάς στην αίθουσα, συνοδευόμενος από την οικογένειά του.)) 2) ΕΠ: Το νέο πρόεδρο της Ελιάς ((όνομα της εταιρείας)). ((Χειροκροτήματα από μέρους της οικογένειάς του και έντονο ξάφνιασμα από μέρους των μετόχων και των στελεχών της εταιρείας, οι οποίοι/ες αναμένουν κάποιο άλλο πρόσωπο στη θέση του προέδρου.)) 3) ΜΒ: Σας ευχαριστώ ((ακούγεται ο ήχος από το μικρόφωνο)). Ένα ένα δύο ένα. Δουλεύει; Μ’ ακούτε; Ένα δύο. Βήχει; (.) Γεια σας. Γεια χαρά νταν σε όλους σας. Νιώθω πολύ περήφανος που είμαι δω. Να ευχαριστήσω και την κυρία Ευγενία, που μου εμπιστεύτηκε εδώ: την επιστασία της εταιρείας που είναι μια πολύ μεγάλη εταιρεία που βγάζει λάδια, βγάζει βαρβολίνες, βγάζει σαπούνια και τόσα καλά. Τι άλλα βγάζει; 4) ΕΠ: Πολλά::: πολλά πολλά. 5) ΜΒ: Πολλά πολλά. Tώρα να μη σας εκουράσω δεν είμαι και καλός στο μπούρου μπούρου ((ακούγεται πάλι ο ήχος από το μικρόφωνο)) συγνώμη, συγνώμη, το σπασα. Θέλω να ξέρετε ότι εγώ θα ειμ ο άνθρωπός σας, ο Μάρκος σας από δω και πέρα, και θέλω να μην κωλώνετε μαζί μου, να με θεωρείτε δικό σας άνθρωπο και ό,τι κι αν συμβεί στην εταιρεία θέλω να με πιάνετε στα ίσα με μπέσα και να μου το λέτε, και πού είσαστε, ο Μάρκος θα ξηγηθεί σπαθί. Τώρα::: αυτά είχα να σας πω: αν ξέχασα και κάτι άνθρωποι μαστε. 6) ΑΒ: Για την ταβέρνα. 7) ΜΒ: Α:: ε:: διατηρούμε και μια οικογενειακή ταβέρνα το Βόσπορο ((η οικογένειά του χειροκροτεί)). Είμαστε ανοιχτά κάθε =μέρα 8) ΛΒ: κάνουμε= και σόου. 9) ΜΒ: Που κάνουμε και σόου, σας περιμένουμε όλους, με τις φαμελιές σας να ρθείτε κει να διασκεδάσετε και να πιείτε. Αυτά. Ευχαριστώ πολύ. Γεια σας.

Σχόλια

Α) Δομικά & Γλωσσικά στοιχεία

Στο συγκεκριμένο τηλεοπτικό απόσπασμα προκαλούν χιούμορ οι ανεπίσημες γλωσσικές επιλογές του Μάρκου Βασιλιά, οι οποίες συνιστούν και τις χιουμοριστικές φράσεις (jab lines) του κειμένου. Ειδικότερα, ο Μάρκος Βασιλιάς αντλεί στοιχεία από ποικιλίες, όπως αυτές των ηλεκτρολόγων και των τεχνικών ήχου (Ένα ένα δύο ένα. Δουλεύει; Μ’ ακούτε; Ένα δύο. Βήχει; (.) Γεια σας. Γεια χαρά νταν σε όλους σας) και των μηχανικών αυτοκινήτων (βαρβολίνες). Επίσης, χρησιμοποιεί εκφράσεις που ανήκουν στην αργκό (Γεια χαρά νταν σε όλους σας., δεν είμαι και καλός στο μπούρου μπούρου, θέλω να με πιάνετε στα ίσα με μπέσα, πού είσαστε, ο Μάρκος θα ξηγηθεί σπαθί) και χρησιμοποιεί γλωσσικά στοιχεία τα οποία δείχνουν πρόθεση οικοδόμησης σχέσεων οικειότητας με το ακροατήριό του (εγώ θα ειμ ο άνθρωπός σας, ο Μάρκος σας, μην κωλώνετε μαζί μου, να με θεωρείτε δικό σας άνθρωπο, αν ξέχασα και κάτι άνθρωποι μαστε). Η οικειότητα που οικοδομείται από τον Μάρκο δηλώνεται και από το γεγονός ότι αυτοπαρουσιάζεται κάνοντας χρήση του μικρού ονόματός του και αναφέρεται στην Ευγενία Παλαιολόγου χωρίς να χρησιμοποιήσει το επώνυμό της ή έστω τον τίτλο της, ως τέως προέδρου (κυρία Ευγενία). Επίσης, αν και νέος πρόεδρος της εταιρείας, ο Μάρκος δεν διστάζει να δείξει την άγνοιά του για αυτή ενώπιον των υφισταμένων του (Τι άλλα βγάζει;). Ο αυθόρμητος καθημερινός λόγος του Μάρκου διαγράφεται μέσα από τις συχνές επαναλήψεις (βγάζει λάδια, βγάζει βαρβολίνες, βγάζει σαπούνια), τον ανεπίσημο όρο βαρβολίνες (αντί του πιο πρότυπου βαλβολίνες), τον χαμηλού κύρους τύπο εκουράσω (αντί του πρότυπου κουράσω) και τη χρήση του όρου επιστασία. Το ανεπίσημο ύφος του Μάρκου ενισχύει η αδεξιότητα και η περιορισμένη εμπειρία του με μικρόφωνα (συγνώμη, συγνώμη, το σπασα). Χιούμορ προκαλεί και το γεγονός ότι ο Μάρκος, στο τέλος της ομιλίας του, διαφημίζει την οικογενειακή ταβέρνα και προσκαλεί τους/τις παρευρισκόμενους/ες να την επισκεφτούν. Παρακινούμενος από μέλη της οικογένειάς του (Για την ταβέρνα., κάνουμε και σόου), χρησιμοποιεί εκφράσεις που θα χρησιμοποιούσε ένας ιδιοκτήτης ταβέρνας με τις οποίες προσκαλεί τους/τις εργαζόμενους/ες να την επισκεφτούν (διατηρούμε και μια οικογενειακή ταβέρνα το/το Βόσπορο, Είμαστε ανοιχτά κάθε μέρα, Που κάνουμε και σόου, σας περιμένουμε όλους, με τις φαμελιές σας να ρθείτε κει να διασκεδάσετε και να πιείτε).

Β) Πολιτισμικές & Διακειμενικές αναφορές

Στο συγκεκριμένο τηλεοπτικό απόσπασμα το χιούμορ προκύπτει από την ανατροπή μιας σειράς προσδοκιών σε σχέση με τις γλωσσικές επιλογές του Μάρκου Βασιλιά. Ο Μάρκος Βασιλιάς αναμένεται να χρησιμοποιήσει επίσημο ύφος, ενώ παρουσιάζεται να αντλεί από ανεπίσημα γλωσσικά στοιχεία. Συγκεκριμένα, κάνει επιλογές που αξιοποιούνται κυρίως σε ανεπίσημα επικοινωνιακά περιβάλλοντα, όπως εκφράσεις που ανήκουν στην αργκό, καθώς και στις ποικιλίες των ηλεκτρολόγων, των τεχνικών ήχου, των μηχανικών αυτοκινήτων και των ιδιοκτητών ταβέρνας. To ανεπίσημο ύφος του φαίνεται και από το ότι χρησιμοποιεί γλωσσικά στοιχεία τα οποία δείχνουν πρόθεση οικοδόμησης σχέσεων οικειότητας με το ακροατήριό του, όπως μεταξύ άλλων η προτίμηση στα μικρά ονόματα. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι οι γλωσσικές επιλογές του Μάρκου συνδέονται περισσότερο με τις ήδη ισχύουσες κοινωνικές του ταυτότητες (βιοπαλαιστής ψαράς, ιδιοκτήτης οικογενειακής ταβέρνας, χαμηλή κοινωνική προέλευση) και όχι τόσο με τις μελλοντικές (πρόεδρος μεγάλης εταιρείας) και την περισσότερο επίσημη παρά ανεπίσημη περίσταση στην οποία βρίσκεται (μεγάλη εταιρεία, παρουσίαση νέου προέδρου, χαιρετισμός του προσωπικού).

Γ) Ιδεολογία & Κριτική Ανάγνωση

Οι αποκλίνουσες και ασύμβατες γλωσσικές επιλογές του Μάρκου Βασιλιά αποκαλύπτουν συγκεκριμένες πεποιθήσεις σχετικά με την αποδεκτή γλωσσική χρήση. Οι κυρίαρχες ιδεολογικές συμβάσεις που έρχονται στην επιφάνεια μεταδίδουν στο ευρύτερο κοινό το μήνυμα ότι, σε περίπτωση που ένα άτομο δεν γνωρίζει ποια/ες γλωσσική/ές ποικιλία/ες πρέπει να χρησιμοποιήσει ανάλογα με την εκάστοτε επικοινωνιακή περίσταση, υπάρχει ο κίνδυνος της -μεταξύ άλλων- χιουμοριστικής υποτίμησης και απαξίωσής του. Ουσιαστικά, το συγκεκριμένο απόσπασμα αναδεικνύει ότι σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις είναι «απαραίτητο» και «υποχρεωτικό» να προβούμε στη χρήση γλωσσικών ποικιλιών που δεν «μας ανήκουν», αν δεν θέλουμε να γελοιοποιηθούμε. Με άλλα λόγια, μέσω του χιούμορ στιγματίζεται και απορρίπτεται ως ασύμβατη η αντικατάσταση των «αναμενόμενων» ποικιλιών με άλλες μη αναμενόμενες, ενώ προβάλλεται ως φυσικοποιημένη και αξιολογείται θετικά η σύνδεση συγκεκριμένων ποικιλιών με συγκεκριμένες κοινωνικές ταυτότητες και περιστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο, τα τηλεοπτικά κείμενα ενισχύουν την ιδεολογία της γλωσσικής ομοιογένειας και την ύπαρξη διακριτών και αυτόνομων γλωσσικών ποικιλιών, οι οποίες αντιστοιχούν αυστηρά σε συγκεκριμένα περικείμενα. Αξιοποιώντας τέτοιου είδους μηχανισμούς, ο θεσμός των ΜΜΕ επιδιώκει να λειτουργεί ως μέσο ελέγχου και καθοδήγησης της σκέψης και των πρακτικών του κοινού (βλ. πιο αναλυτικά Τσάμη κ.ά. 2014, Τσάμη 2018).

Τσάμη, Β., Αρχάκης, Α., Λαμπροπούλου, Σ. & Τσάκωνα, Β. 2014. «Η αναπαράσταση της γλωσσικής ποικιλότητας σε τηλεοπτικά κείμενα μαζικής κουλτούρας». Στo Kotzoglou, G., Nikolou, K., Karantzola, E., Frantzi, K., Galantomos, I., Georgalidou, M., Kourti-Kazoullis, V., Papadopoulou, Ch. & Vlachou, E. (επιμ.), Selected Papers of the 11th International Conference on Greek Linguistics. University of the Aegean, Rhodes, Greece, 27-29 September 2013, 1716-1729.

Τσάμη, Β. 2018. Κείμενα μαζικής κουλτούρας και γλωσσική ποικιλότητα: Κριτική ανάλυση και ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών.